ในอดีต สมุนไพรไทยถือเป็นอาวุธคู่กายของทั้งหมอหลวงและหมอเชลยศักดิ์ เพราะถูกนำมาใช้ในการทำเป็นยารักษาโรคและแก้ไขปัญหาสุขภาพต่าง ๆ ของ “ผู้ไข้” เช่น ไข้หวัดมองคร่อ อาการมานน้ำ-มานลม ลมเสียดตะโพก ไข้ป่วง ห่าฝีดาษ เป็นต้น นอกจากนั้น สมุนไพรไทยยังอยู่ในรูปแบบของ “อาหารเป็นยา” เนื่องจากชาวบ้านได้ใช้สมุนไพรเป็นวัตถุดิบสำคัญในการประกอบอาหารด้วย
ดังนั้น ในบทความนี้ เราจะตามรอยหมอหลวง นำเสนอสมุนไพรไทย 10 ชนิด ที่ใช้นำมาทำอาหาร เครื่องดื่ม และขนมรสอร่อย แต่ก็มีสรรพคุณเป็นยาที่ช่วยรักษาโรคต่าง ๆ ได้ด้วย
1. โหระพา
มีรสฉุน มีสรรพคุณช่วยแก้ไข้ แก้หวัด ลดอาการปวดศีรษะ ขับลม แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ ช่วยเจริญอาหาร และช่วยสร้างภูมิคุ้มกันได้
เมนูอาหารไทยที่ใช้โหระพา : ข้าวหน้าไข่เจียวใบโหระพา หอยแมลงภู่อบใบโหระพา ผัดฟักทอง
2. ฟักข้าว
รากและเถามีรสเบื่อเย็น มีสรรพคุณถอนพิษไข้ ขับเสมหะ แก้ปวดตามข้อ
เมนูอาหารไทยที่ใช้ฟักข้าว : น้ำกระสายยาล้างพิษ น้ำฟักข้าว
3. แกนสับปะรด
มีรสหวานอมเปรี้ยว มีสรรพคุณช่วยในการขับถ่าย ช่วยย่อยอาหาร ป้องกันมะเร็งลำไส้ และลดโอกาสเกิดโรคมะเร็งต่าง ๆ เพราะแกนสับปะรดมีเอนไซม์โบรมีเลนมาก ลดความเสี่ยงของภาวะกระดูกพรุน และยังช่วยเสริมสร้างภูมิคุ้มกันและสมานบาดแผลอีกด้วย
เมนูอาหารไทยที่ใช้แกนสับปะรด : น้ำกระสายล้างพิษ แกงป่าเป็ดใส่แกนสับปะรด แกนสับปะรดเชื่อม น้ำสับปะรดปั่นใบโหระพา
4. ตะไคร้
มีรสปร่าหอม มีสรรพคุณช่วยขับลม ลดอาการท้องอืดท้องเฟ้อแน่นจุกเสียด ขับเหงื่อ แก้โรคทางเดินปัสสาวะ อาการขัดเบา และนิ่ว ทำให้เจริญอาหาร และช่วยลดความดันโลหิต
เมนูอาหารไทยที่ใช้ตะไคร้ : น้ำกระสายเขียวขับลม ยำตะไคร้ ต้มยำกุ้ง แกงรัญจวน
5. ลูกจันทน์
มีรสขมฝาดเปรี้ยว มีสรรพคุณ แก้ท้องอืด ขับลม รักษาอาการอาหารไม่ย่อย แก้ร้อนใน กระหายน้ำ อีกทั้งยังช่วยบำรุงโลหิตและหัวใจ
เมนูอาหารไทยที่ใช้ลูกจันทน์ : ส่วนใหญ่ลูกจันทน์จะอยู่ในส่วนผสมของพริกแกงต่าง ๆ เช่น พริกแกงสำหรับทำแกงสิงหล พริกแกงมัสมั่น เป็นต้น และยังสามารถใช้ทำขนมสเน่ห์จันทน์ได้อีกด้วย
6. ยี่หร่า (เทียนขาว)
เมล็ดมีกลิ่นหอม ส่วนน้ำมันจากเมล็ดมีรสชาติเผ็ด ร้อน และขม มีสรรพคุณขับลมในลำไส้ แก้ปวดมวนท้อง และท้องเสีย อีกทั้งยังใช้ขับเสมหะ และขับนิ่วได้ด้วย
เมนูอาหารไทยที่ใช้ยี่หร่า : ส่วนใหญ่เมล็ดยี่หร่าจะอยู่ในส่วนผสมของพริกแกงต่าง ๆ เช่น พริกแกงสำหรับทำแกงสิงหล พริกแกงมัสมั่น พริกแกงพะแนง เป็นต้น ส่วนใบยี่หร่าใช้ทำผัดเผ็ดต่าง ๆ ได้
7. กระวาน
เมล็ดมีกลิ่นหอมคล้ายการบูร รสเผ็ดเย็น มีสรรพคุณแก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ช่วยขับลม และช่วยให้เจริญอาหาร
เมนูอาหารไทยที่ใช้กระวาน : ส่วนใหญ่เมล็ดกระวานจะอยู่ในส่วนผสมของพริกแกงต่าง ๆ เช่น พริกแกงสำหรับทำแกงสิงหล พริกแกงมัสมั่น เป็นต้น นอกจากนั้นหน่อกระวานยังใช้ทำเมนู “ไก่กระวาน” ซึ่งเป็นอาหารพื้นบ้านของจังหวัดระยองและจันทบุรี
8. ขมิ้น
มีรสขม ฝาด เฝื่อน และเผ็ดเล็กน้อย มีสรรพคุณช่วยเจริญอาหาร ฟอกเลือด แก้ปวดฟันเหงือกบวม มีฤทธิ์ระงับเชื้อโรค แก้ท้องอืดเฟ้อ แน่น จุกเสียด ลดอาการปวดประจำเดือน อาการดีซ่าน อีกทั้งยังช่วยแก้หวัด และลดไข้อีกด้วย
เมนูอาหารไทยที่ใช้ขมิ้น : ไก่ต้มขมิ้น นอกจากนั้นยังอยู่ในส่วนผสมของพริกแกงต่าง ๆ เช่น พริกแกงสำหรับทำแกงสิงหล พริกแกงคั่วกลิ้ง พริกแกงไตปลา พริกแกงเหลือง เป็นต้น
9. หอมแดง
มีรสเผ็ดร้อน มีสรรพคุณกินเป็นยาขับลมในลำไส้ แก้ปวดท้อง แก้หวัดคัดจมูก แก้ไข้ แก้ไอ บำรุงผมให้งอกงาม บำรุงหัวใจ ลดไขมันในเลือด และแก้อาการอักเสบต่าง ๆ
เมนูอาหารไทยที่ใช้หอมแดง : น้ำพริกคั่วปลาทูหอม น้ำปลาหวาน แกงเลียง หอมเจียวโรยหน้าไข่ลูกเขย
10. รางจืด
มีรสจืดเย็น มีสรรพคุณแก้ไข้ แก้อักเสบและปวดบวม แก้เมาค้าง แก้อาการปวดหัวมึนหัวอันเนื่องมาจากการดื่มสุรา แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ประจำเดือนไม่ปกติ และใช้ถอนพิษหลายชนิดในสมัยโบราณ
เมนูอาหารไทยที่ใช้รางจืด : ชารางจืด และสามารถใช้รางจืดทำน้ำกระสายล้างพิษได้
จะเห็นว่าสมุนไพรหลายชนิดที่ได้กล่าวถึงในบทความนี้ บางชนิดก็อยู่ในอาหารที่เราคุ้นเคยกันดีอยู่แล้ว แต่บางชนิดถูกใช้เป็นส่วนประกอบของเมนูโบราณที่หลาย ๆ คนอาจไม่เคยได้ยินชื่อมาก่อน ดังนั้น เมื่อวันที่ 20 มิ.ย. 2566 ที่ผ่านมา OCEAN LIFE ไทยสมุทร จึงจัดกิจกรรม โอชิชวน COOK ตามรอยหมอหลวง กับอาจารย์คมสัน ทินกร ณ อยุธยา อาจารย์แพทย์แผนไทยที่จะมาสร้างสรรค์ 3 เมนูอาหารไทยโดยใช้สมุนไพรเป็นส่วนประกอบ ได้แก่
- น้ำพริกคั่วปลาทูหอมและไข่เจียวโหระพา เมนูทำง่ายแต่ได้ประโยชน์เต็ม ๆ
- บวดสดอุ้มมันไปทิ้ง สำหรับคนชอบของหวาน
- น้ำกระสายยาล้างพิษ และน้ำกระสายเขียวขับลม ดื่มอร่อยได้ประโยชน์
นอกจากนั้น OCEAN LIFE ไทยสมุทร ยังชวนลูกค้าและตัวแทนประกันชีวิต เข้าร่วมกิจกรรมทำเมนูสุด Exclusive “แกงสิงหล” กับคุณปีเตอร์แพน ทัศน์พล นักแสดงเจ้าของบทพระองค์เจ้าพันพิชากรจากละครดัง วันที่ 1 กรกฎาคม 2566 นี้ ใครสนใจอ่านรายละเอียดเพิ่มเติมและสมัครร่วมโครงการ โอชิชวน COOK x Peterpan Experience the Joy of Good Health ได้เลย คลิก
ไม่พลาดกิจกรรมสุดสนุก เต็มเปี่ยมไปด้วยความรู้กับ OCEAN LIFE ไทยสมุทร เพียง กดติดตาม Facebook : oceanlifepage หรือ Instagram : oceanlife.official
อ้างอิง :
คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลรามาธิบดี
คณะแพทย์แผนไทย มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดปราจีนบุรี
ฐานข้อมูลเครื่องยาสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี
โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี
ศูนย์ปฏิบัติการวิจัยและเรือนปลูกพืชทดลอง
มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา วิทยาเขตสมุทรสงคราม
